Geçen hafta, bazı dolmuş şoförlerinin 65 yaş üzeri yolcuları duraklarda doğrudan geçmek suretiyle almamalarına ilişkin olarak başladığımız, “Yaşlanmayacak Şoförler Var” başlıklı yazımıza devam edelim. Yazımızda; Türkiye’nin sosyal bir hukuk devleti olduğuna dikkat çekerek, bu tür uygulamaların sosyal devlet ilkesi gereği yapıldığını belirtmiştik. Yasal düzenlemenin 2014 yılında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Ücretsiz veya İndirimli Seyahat Kartları Yönetmeliği doğrultusunda yapıldığını ve aynı bakanlığın Ücretsiz Seyahat Kapsamında Yapılacak Gelir Desteği Ödemesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliği ile dolmuş şoförlerine bu uygulamaya ilişkin ödeme yaptığına yer vermiştik. Bu yazımızda da uygulamanın farklı boyutlarla uygulamaya nasıl yansıdığını değinelim ve kendi mesajımız ile konuyu bağlayalım.
65 yaş üzeri yolcuların toplu taşıma araçlarına ücretsiz binmesi için öncelikle kart çıkartmaları gerekiyor. Otobüs veya dolmuşa binildiğinde bu kartın okutulması yeterli. Günde, haftada ya da ayda kaç kez ücretsiz binilebileceğine ilişkin herhangi bir kısıtlama yok. Kısıtlama olmadığı için de yaşlıların bu uygulamayı istismar ettikleri ve bedava olduğu için sık sık yolculuk ettikleri iddia ediliyor. Özellikle dolmuş şoförleri bu iddiayı sık sık dile getiriyor. Bazı dolmuş şoförleri de bu durumu gerekçe göstererek sadece yaşlıların olduğu duraklarda durmayarak kendine göre(!) yaşlı vatandaşı cezalandırıyor. Şehir merkezlerinde, genç yaşlı duraklarda karışık beklediği için ve özellikle çok sayıda yöne dolmuş geldiği için bu durum dikkat çekmiyor. Çok fazla göze de batmıyor. Ancak yoğun yerleşim merkezi dışındaki yerlerde yaşlı başlı insanların özellikle yaşlı bayanların iki saatten fazla dolmuş beklediği görülüyor. Özellikle dolmuşların durmadığını üzülerek dile getirenler var. Durmayan dolmuş şoförlerinin de yarın bir gün aynı şekilde dolmuş beklemeyeceklerinin garantisi olmadığını göz önüne alırsak, bu tavrın ne kadar yanlış ve insafa uygun olmayan bir davranış olduğu açıktır. İyi niyetle çıkmış bir uygulamanın istismar edilmesinin faturasını sıradan yaşlı vatandaşa kesmek vicdanla ve kamu ahlakıyla bağdaşmaz. Dile getirilen iddiaların doğruluğu başka bir şey böyle bir cezalandırma yöntemi icat etmek başka bir şeydir. Kaldı ki herkes kendi gerekçesine göre ceza kesmeye başlarsa bu işin sonu gelmez.
Bazı dolmuş şoförlerinin dile getirdiği “Seydikemer’in köyünden her gün Fethiye’ye gezmeye gidenler olduğu, Fethiye’den Muğla’ya Muğla simidi yemeye veya okey oynamaya gidenler olduğu” iddiaları doğru olabilir. Ancak bunu genellemek doğru değildir. Öyle olsa bile bu bir gerekçe olamaz. Bu konuda yapılması gereken ücretsiz binmeye ilişkin aylık, haftalık bazda kısıtlama getirilmesidir. Sınırsız olması tabiki doğru değildir. Ancak keyif olsun diye yola çıkanların oranı da oldukça düşüktür. Ücretsiz yaşlı yolcu taşıma karşılığı ödenen ücretin düşüklüğü konusunda şoförler haklıdır. Ancak çözüm merci kısıtlama konusunda olduğu gibi karar vericilerdir. Seçimlerde oy vermek suretiyle göreve getirilen politikacılardır. Bu iletişim çağında, politikacıların halka çok yakın olduklarını iddia ettikleri bir dönemde bu ve benzeri konular çözülebilir, çözülmelidir. Dolmuş ile toplu taşıma hizmeti bir kamu hizmetidir. Devletin kurumları mevzuat çerçevesinde otobüs ile yapamadığı ulaşım hizmetini özelleştirmiştir. Özelleştirilmiş olması genel kamusal kuralları değiştirmez. Nasıl bir devlet dairesinde bir kamu görevlisi herhangi bir hizmet almaya gelen vatandaşı görmezden gelemez ise şoförlerinde vatandaşı görmezden gelemez. Gelmemelidir. Dolmuş şahsın kendisine ait de olsa o anda kamusal bir alan ve kamusal bir hizmet söz konusudur.
Derdimiz; yapılan yanlış bir davranışı dile getirmek suretiyle düzeltmeye çalışmaktır. Başkaca bir maksat yoktur. Umarız bu durum uygulamanın yeniden gözden geçirilmesi ile düzeltilir. Şoförlerimiz de yaşlı vatandaşlarımızı mağdur etmeyi aklının ucundan bile geçirmez. Haftaya görüşünceye kadar sağlıcakla kalın, hoşcakalın.
05.12.2019